Araşdırma: Gecə işığına məruz qalma ürək-damar xəstəliyi riskini artırır

Flinders Sağlamlıq və Tibb Tədqiqat İnstitutu və onların Böyük Britaniya və ABŞ-dakı beynəlxalq tərəfdaşları tərəfindən aparılan yeni araşdırma gecə saatlarında parlaq işığa məruzqalmanın insanın sirkadiyalı ritmlərini pozmaqla beş əsas ürək-damar xəstəliyinin inkişaf riskini müəyyən dərəcədə artırdığını göstərib.

AZƏRTAC “MedicalXpress” portalına istinadla xəbər verir ki, tədqiqatçılar sirkadiyalı ritmlərin qan təzyiqi, ürək dərəcəsi, trombosit aktivləşməsi, hormon ifrazı və qlükoza mübadiləsi kimi həyati funksiyalara təsir etdiyini qeyd edirlər. Bu ritmlərin uzunmüddətli pozulması isə heyvan və insan modellərində miokard fibrozuna, hipertoniyaya, iltihaba və vegetativ disbalansa səbəb ola bilər. UK Biobank veriləri əsasında aparılan genişmiqyaslı perspektivli kohort araşdırması çərçivəsində 2013-2016-cı illərdə 88 min 905 iştirakçıya bir həftə ərzində bilək əsaslı işıq sensorları taxılıb. İştirakçıların orta yaşı 62,4 ± 7,8 il olub və 56,9 faizi qadınlardan ibarət olub. Araşdırma çərçivəsində gecə və gündüz işığına məruz qalma ilə 2022-ci ilin noyabrına qədər Milli Səhiyyə Xidməti tərəfindən qeydə alınan yeni koronar arteriya xəstəliyi, miokard infarktı, ürək çatışmazlığı, atrial fibrilasiya və insult diaqnozları arasında əlaqələr qiymətləndirilib. Məruzqalma səviyyəsi ilə xəstəlik riski arasında doza-cavab əlaqəsi müşahidə edilib. Gecə işığına yüksək dərəcədə məruz qalan (90-100-cü faizdə yerləşən) fərdlər, koronar arteriya xəstəliyi üçün 23-32 faiz, miokard infarktı üçün 42-47 faiz, ürək çatışmazlığı üçün 45-56 faiz, atrial fibrilasiya üçün 28-32 faiz və insult üçün 28-30 faiz daha yüksək risk daşıyırdılar. Əlaqələrin gücü həyat tərzi faktorları (fiziki aktivlik, siqaret, alkoqol istifadəsi, pəhriz, yuxu müddəti), sosial-iqtisadi status və genetik risklər kimi amillərə nəzarət edildikdən sonra da davam edib. Qadınlarda koronar arteriya xəstəliyi və ürək çatışmazlığı ilə daha güclü assosiasiyalar, daha gənc iştirakçılarda isə ürək çatışmazlığı və atrial fibrilasiya ilə daha güclü əlaqələr müşahidə olunub.

Tədqiqat müəllifləri qeyd edirlər ki, süni işığın səbəb olduğu sirkadiyalı ritm pozuntusu metabolik və damar sistemində pozğunluqlara səbəb olaraq ürək-damar xəstəlikləri üçün risk faktorlarını gücləndirə bilər. Bu proseslərə qlükoza tolerantlığının pozulması, endotel disfunksiyası, ateroskleroz, tromboembolik hadisələrin artması və miokard hipertrofiyası daxildir.

Müəlliflər, həmçinin qeyd edirlər ki, evlərdə, xəstəxanalarda və şəhər mühitində sirkadiyalı uyğunluğa əsaslanan işıqlandırma siyasətlərinin tətbiqi, yuxu saatlarında parlaq işığın məhdudlaşdırılması ilə birlikdə, mövcud ürək-damar profilaktikası strategiyalarına effektiv və praktik əlavə ola bilər.